Co może oznaczać czerwona skóra głowy?

 Czerwona skóra głowy to objaw, który często towarzyszy wszelkiego rodzaju schorzeniom. Najczęściej jest to jeden z pierwszych sygnałów pojawienia się stanu zapalnego, któremu dodatkowo towarzyszy pieczenie i swędzenie. Niepokój może wzbudzić sytuacja, kiedy czerwonej i bolącej skórze głowy występuje nadmierne wypadanie włosów. W pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę dermatozy, w czym może pomóc konsultacja z lekarzem dermatologiem lub wizyta u trychologa. O jakich chorobach skalpu może świadczyć czerwona skóra na głowie?

  Bez wątpienia czerwona i podrażniona skóra głowy to znak, że na jej powierzchni rozpoczął się proces zapalny. Ten z kolei może mieć różne podłoże. Często czynniki wywołujące zaczerwienienie i pieczenie skalpu mogą się na siebie nakładać lub też inicjować wystąpienie następnych. Najważniejsza jest szybka reakcja i tu może pomóc sięgnięcie po produkt apteczny, który hamuje rozwój procesu zapalnego np. przeciwłupieżowy szampon Nizoral. Ma on w swoim składzie substancję czynną o nazwie ketokonazol o działaniu przeciwgrzybiczym i dodatkowo łagodzi swędzenie i pieczenie, przynosząc ukojenie czerwonej skórze głowy. 

Prawidłowe leczenie stanu zapalnego skóry głowy i objawów współistniejących będzie skuteczne jedynie po właściwym zdiagnozowaniu przyczyny. 

Przyczyny powstawania czerwonej skóry głowy:

• łupież,
• łojotokowe zapalenie skóry głowy,
• atopowe zapalenie skóry głowy,
• zaburzenia mikrobiomu owłosionej skóry głowy, 
• grzybica skóry głowy,
• zaburzenia hormonalne,
• pocenie się skóry głowy,
• niewłaściwa pielęgnacja skóry głowy.

 Schorzeniem, któremu może towarzyszyć czerwona, piekąca skóra głowy jest łupież. Terminem tym określa się zbyt szybkie, niż wynika to z fizjologicznego procesu, złuszczanie rogowej warstwy naskórka owłosionej skóry głowy. Charakterystycznym objawem jest drobnopłatkowy pył, który można zaobserwować na włosach, szczególnie na czubku głowy i skroniach oraz przy osypywaniu się na ramiona pacjenta. Dodatkowo naruszona zostaje struktura włosa, przez co stają się one suche i łamliwe. Szybka reakcja na tym etapie może uchronić pacjenta przed rozwojem choroby. Zastosowanie leczniczego szamponu przeciwłupieżowego o działaniu grzybobójczym hamuje rozwój drożdżaków i niweluje objawy towarzyszące takie jak świąd i łuszczenie skóry.

Nieleczony łupież suchy, wraz z nasilającym się łojotokiem może przejść w postać bardziej zaawansowaną chorobowo, czyli łupież tłusty. U pacjenta wówczas obserwuje się żółte, tłuste warstwy łusek pokrywające w największej ilości szczyt głowy, a włosy wyglądają na silnie przetłuszczone. Temu stadium schorzenia towarzyszy już stan zapalny z całym spektrum objawów, czyli pieczeniem i czerwoną skórą głowy. Może być także odczuwalny ból, wynikający z silnego podrażnienia i naruszenia ochronnej warstwy bakteryjnej naskórka. Dotkliwym objawem natury estetycznej będzie także nadmierne wypadanie włosów.

 Łojotokowe zapalenie skóry głowy, jak sama nazwa wskazuje to stan zapalny, którego jednym z objawów jest czerwona skóra na głowie. Zaczerwienienie powierzchni to wyraźny sygnał wzmożonej aktywności układu immunologicznego. Łojotokowemu zapaleniu skóry, którego głównym objawem jest wzmożona praca gruczołów łojowych, zwykle towarzyszy łupież, świąd, czerwona i boląca skóra głowy. Chorobowo zmienionymi obszarami oprócz owłosionej skóry głowy mogą być okolice czoła, brwi, miejsca za uszami oraz kark i tułów. W miejscu zapalenia pojawiają się czerwone, koliste plamy z charakterystycznym, zaczerwienionym brzegiem. Przewlekły stan zapalny powoduje występowanie nadżerek, przeczosów będących wynikiem ciągłego drapania oraz wypadanie włosów, a w skrajnych przypadkach łysienie. 

Za główną przyczynę łojotokowego zapalenia skóry uznaje się przerost drożdżaków z gatunku Malassazia, które wywołują reakcję zapalną. Do wystąpienia schorzenia predysponowane są osoby z obniżoną odpornością, żyjące w ciągłym stresie, często mające współistniejące choroby o podłożu psychicznym i neurologicznym.

 W odróżnieniu od łojotokowego zapalenia skóry, zapalenie atopowe ma podłoże alergiczne o charakterze genetycznym lub środowiskowym. Objawy pojawiają się nagle, zwykle sezonowo, w okresie pylenia roślin i tak samo mogą ustąpić samoistnie np. po świadomym lub nieświadomym wyeliminowaniu alergenu. Atopowemu zapaleniu skóry głowy towarzyszy nadmierna suchość i szorstkość chorobowo zmienionych obszarów. Charakterystyczne są też niewielkie krostki, czerwona skóra głowy, świąd i pieczenie. Ogniska zapalne oprócz skóry głowy mogą być zlokalizowane na tułowiu oraz w zgięciach stawów. Schorzenie to występuje już u niemowląt, głównie ze względu na brak dostatecznej bariery ochronnej skóry i słabo jeszcze rozwinięty układ odpornościowy. Lekarze pediatrzy zwracają uwagę na wychowywanie dzieci w zbyt sterylnych warunkach, co uniemożliwia stymulację reakcji immunologicznej organizmu, przez co nie wykształcają się naturalne procesy obronne.

Skóra głowy jest pierwszą linią obrony, chroniącą skalp przed patogenem. Jej powierzchnię zasiedlają szczepy bakterii, których obecność jest uwarunkowana fizjologicznie. Drobnoustroje wraz z ich korzystnym działaniem pojawiają się już w chwili narodzin i zasiedlają całą powierzchnię ciała. Zwykle do zaburzeń w składzie ilościowym i jakościowym dochodzi u osób z obniżoną odpornością. 

Mikroflora skóry głowy opiera się głównie o występowanie bakterii Gram-dodatnich z rodzaju Propionibacterium spp., Stapylococcus spp. oraz drożdżaków Malassezia spp. Brak równowagi pomiędzy poszczególnymi koloniami może wywoływać szereg zaburzeń. To właśnie przerost lipofilnego grzyba drożdżopodobnego z rodzaju Malassezia, zlokalizowanego w miejscu występowania gruczołów łojowych, inicjuje procesy zapalne, swędzenie i zaczerwienienie skóry głowy. Produkowane przez niego enzymy i toksyny stymulują odpowiedź immunologiczną organizmu, co powoduje stopniowe hamowanie bariery ochronnej naskórka i rozwój chorób. Skuteczną metodą walki z patologicznym przerostem drożdżaka będzie szampon przeciwłupieżowy Nizoral o działaniu grzybobójczym. Zawarta w szamponie leczniczym substancja o nazwie ketokonazol w stężeniu 2% usunie nadmiar patologicznego przerostu drożdżaka Malassezia furfur i przy tym łagodzi swędzenie, pieczenie i zaczerwienienie. Wyrównanie mikrobioty skóry głowy będzie miało kluczowe znaczenie w łagodzeniu procesów zapalnych i przywracaniu naturalnej ochrony. 

 Grzybica owłosionej skóry głowy jest infekcją zakaźną, a w zależności od rodzaju może wywoływać odmienne objawy. Chorobę wywołuje kilka gatunków grzybów, a te najczęściej atakujące owłosioną skórę głowy to Trichophyton tonsurans oraz Microsporum canis. Ma charakter nawrotowy, a nieleczona ma charakter przewlekły. Najbardziej narażone na wystąpienie grzybicy skóry głowy są dzieci, szczególnie te o obniżonej odporności, ale może wystąpić też u osób dorosłych. Jako czynnik ryzyka wskazuje się przyjmowanie leków immunosupresyjnych. 

Schorzeniu sprzyja również przerwanie ciągłości naskórka, co stymuluje system immunologiczny i gotowość organizmu do walki z patogenem. Grzybicy towarzyszy stan zapalny, czerwona i piekąca skóra głowy. W obszarze mieszków włosowych występują ropne zmiany, następuje wypadanie włosów i zachodzi proces bliznowacenia, gdzie włosy nie odrastają.  

Ze względu na to, że jest to infekcja zakaźna, po jej zdiagnozowaniu należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej i unikać współdzielenia przedmiotów codziennego użytku takich jak ręcznik, grzebień, gumki, spinki do włosów. Osoby zakażone powinny tymczasowo zrezygnować z korzystania z publicznych miejsc takich jak siłownie, kluby fitness, sauna, czy basen.

 Schorzenia skóry głowy wywołane nieprawidłową pracą układu hormonalnego wymagają wnikliwej diagnostyki. Sam proces powrotu do homeostazy jest wydłużony, a początkowa terapia jest wyłącznie objawowa. Osoby wykazujące ponadnormatywną, androgenową przewagę hormonalną cechuje wzmożona aktywność gruczołów łojowych. Nadmierna produkcja sebum, nie jest jedynie problemem natury estetycznej. Stanowi doskonałe środowisko do przerastania lipofilnych, drożdżopodobnych grzybów z grupy Malassezia spp. To z kolei sprzyja występowaniu łupieżu tłustego i łojotokowego zapalenia skóry. Może wystąpić czerwona skóra na czubku głowy, uporczywe swędzenie i pieczenie. 

Wzmożone wydzielanie łoju o podłożu hormonalnym dotyczy głównie mężczyzn. U kobiet problem powstaje w okresie wchodzenia w menopauzę, kiedy to drastycznie spada poziom żeńskich hormonów płciowych. Wówczas pojawia się czerwona skóra głowy i wypadanie włosów.

Bez względu na to, czy zaburzenia gospodarki hormonalnej dotyczą kobiet, czy mężczyzn, niezbędna jest konsultacja endokrynologiczna w celu wyrównania poziomu hormonów i tym samym zahamowania objawów towarzyszących.

 Wytwarzanie potu jest zjawiskiem całkowicie naturalny i uwarunkowanym fizjologicznie. Patologiczny obraz tego procesu nosi miano nadpotliwości i jest problemem nie tylko zdrowotnym, ale także estetycznym. Szczególnie jeśli dotyczy obszaru twarzy i skóry głowy. Włosy wyglądają wówczas nieświeżo, sprawiają wrażenie ciężkich, posklejanych i przetłuszczonych. Z kolei ciągłe zawilgotnienie skalpu stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju grzybicy, łupieżu i powstania stanu zapalnego w postaci łojotokowego zapalenia skóry. Taki stan rzeczy pogłębia zmiany dermatologiczne, dające obraz piekącej, swędzącej i czerwonej skóry głowy. Objawy te powodują odruch nieustannego drapania, co zaostrza stan zapalny, a mechaniczne uszkodzenie naskórka daje pole do rozwoju i przenikania do ustroju niekorzystnych patogenów. 

Wzmożona potliwość często jest wynikiem współistnienia innych chorób niż schorzenia per se. Może to dotyczyć chorób sercowo-naczyniowych, neurologicznych, otyłości oraz zaburzeń hormonalnych. Nadmierne wydzielanie potu, zawilgocenie skóry głowy występuje także w przebiegu infekcji, której towarzyszy gorączka. 

Skuteczna walka z nadmierną potliwością możliwa jest wyłącznie po wnikliwej diagnozie i ustaleniu przyczyny zjawiska.

 Nieprawidłowa pielęgnacja to najczęściej lekceważona przyczyna czerwonej i swędzącej skóry głowy. Niewłaściwy dobór kosmetyków, nadmierne korzystanie z preparatów do stylizacji włosów, częste, inwazyjne zabiegi fryzjerskie mogą powodować zaczerwienienie, podrażnienie, a nawet ból skóry głowy. Z kolei zniszczenie struktury włosa powoduje ich suchość i łamliwość, a naruszenie cebulek będzie prowadziło do wypadania włosów. 

Zabiegi pielęgnacyjne mogące wywoływać czerwoną skórę głowy:

•     niewłaściwy dobór szamponu i odżywki,
•     nadmierne korzystanie ze środków do stylizacji takich jak żele, pianki, lakiery do włosów,
•     farbowanie włosów i trwała ondulacja,
•     przegrzewanie skóry głowy i niszczenie struktury włosa gorącym powietrzem suszarki, suszarko-lokówką, prostownicą,
•   niewygodna fryzura, mocne upięcia włosów. 

Czerwona skóra głowy i szereg innych objawów takich jak świąd, pieczenie, czy wypadanie włosów może być efektem niekorzystnych zmian środowiskowych. Globalne ocieplenie, skażenie powietrza, smog stanowią duże obciążenie dla ustroju. Ciągłe stymulowanie systemu immunologicznego stwarza zagrożenie wystąpieniem alergii pokarmowych, kontaktowych i wziewnych oraz wywołuje ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych.

Zachowanie podstaw profilaktyki, troska o zdrową skórę głowy, właściwa dieta, unikanie używek i odpowiednia regeneracja to czynniki wpływające na ogólną kondycję organizmu, a przede wszystkim prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy. 

lek. Michał Dąbrowski