Pieczenie skóry głowy — jakie są jego przyczyny?

Pieczenie skóry głowy to problem dermatologiczny, któremu często towarzyszy swędzenie głowy i wypadanie włosów. Skuteczna forma terapii wymaga prawidłowego zdiagnozowania przyczyny uporczywych dolegliwości. Często piekąca skóra głowy może być pierwszą reakcją na naruszenie bariery ochronnej i szybka interwencja może zapobiec pogłębieniu problemu. 

Piekąca skóra głowy to objaw, który może nieść ze sobą dodatkowe przypadłości takie jak swędzenie, łuszczenie warstwy rogowej naskórka czy też łojotokowe zapalenie skóry. Wzmożona aktywność gruczołów łojowych zwykle ma podłoże w zaburzeniach hormonalnych, szczególnie tych o działaniu androgennym. W związku z tym, że u podłoża łojotokowego zapalenia skóry z szeregiem objawów współistniejących takich jak świąd i pieczenie skóry głowy przy dotyku, leży nadprodukcja męskich hormonów płciowych, zwykle schorzenie dotyczy mężczyzn. U kobiet, problem z pieczeniem i swędzeniem skóry głowy może wystąpić w okresie menopauzy ze względu na wzmożoną fluktuację stężeń hormonów. Gwałtowne obniżenie poziomu estrogenów ma niekorzystny wpływ na stan skóry i sprzyja powstawaniu wszelkiego rodzaju dermatoz o podłożu łuszczycowym i łojotokowym z towarzyszącymi objawami przedmiotowymi takimi jak piekąca skóra głowy i wypadające włosy. 

Skóra pełni szereg istotnych funkcji fizjologicznych. Jest przede wszystkim pierwszą barierą, która chroni organizm człowieka przed wpływem czynników zewnętrznych. Pieczenie i swędzenie skóry może być sygnałem świadczącym o odpowiedzi immunologicznej na działanie temperatury, środków chemicznych i innych czynników drażniących płaszcz ochronny. Warstwa rogowa skóry zawierająca keratynę odpowiada za odporność na działanie bodźców chemicznych. Zaburzenie tej warstwy ochronnej może skutkować pieczeniem i swędzeniem skóry.  

Najbardziej podatna na działanie czynników drażniących będzie skóra sucha. Charakteryzuje ją tendencja do występowania podrażnień, łuszczenia się i jest trudna w pielęgnacji. Często przy skórze suchej występuje pieczenie skóry głowy i twarzy, uczucie ściągania i świąd. Rogowa warstwa naskórka tego rodzaju cery jest cienka, odwodniona, zawiera niedostateczną ilość lipidów wiążących wodę, przez co jest mało elastyczna. Odtłuszczenie powierzchni skóry może także zaburzać funkcjonowanie naturalnej flory bakteryjnej, co tym bardziej powoduje jej podatność na występowanie podrażnień i może być przyczyną swędzenia skóry głowy. 

Odpowiedzią organizmu, świadczącą o walce z patogenem jest wystąpienie stanu zapalnego. W skrajnych przypadkach najbardziej agresywną formą odpowiedzi będzie łuszczyca i łysienie plackowate, które zalicza się do grupy chorób autoimmunizacyjnych. 

 Zmiany skórne owłosionej części głowy, którym zwykle towarzyszy piekąca skóra i świąd, wywołane są zwykle przez przerost drożdżaka Malassezia furfur, który indukuje proces zapalny wywołany wzmożoną produkcją toksyn i enzymów lipolitycznych. 

Długotrwała stymulacja układu immunologicznego może być przyczyną:

• wypadania włosów, 
• wystąpienia łupieżu suchego lub tłustego, 
• wystąpienia łojotokowego zapalenia skóry
• rozwoju chorób autoagresywnych. 

Skuteczną formą walki w przypadku wystąpienia infekcji grzybiczej będzie zastosowanie szamponu przeciwłupieżowego Nizoral, który hamuje rozwój choroby i niweluje objawy takie jak swędzenie i pieczenie skóry głowy. Substancją czynną łagodzącą stan zapalny jest zawarty w preparacie ketokonazol, który wykazuje skuteczne działanie przeciwgrzybicze. Czas kuracji szamponem Nizoral powinien wynosić minimum 14 dni, przy użyciu preparatu 2 razy na tydzień. Nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej, nie należy przerywać terapii, a później stosować profilaktycznie. 

Jedną z przyczyn pieczenia i swędzenia skóry głowy może być niewłaściwa pielęgnacja, a przede wszystkim nadmierne korzystanie z powszechnie dostępnych, agresywnych chemicznie produktów do stylizacji włosów. Największy dyskomfort będą odczuwać alergicy i osoby, które mają skłonność do występowania stanów zapalnych i różnych odmian łupieżu. Wystąpienie pieczenia skóry głowy jest bardzo wyraźnym sygnałem informującym, że użyty produkt jest zbyt inwazyjny i może powodować uszkodzenie rogowej warstwy naskórka i łuski włosa. W drastycznych przypadkach, gdy naruszone zostaną cebulki, konsekwencją może być wypadanie włosów. 

Przyczyny wystąpienia niepokojących objawów po zabiegach pielęgnacyjnych.

• Zbyt rzadkie/zbyt częste mycie włosów. 

Częstotliwość mycia włosów jest kwestią indywidualną i powinno zapewnić równowagę pomiędzy poszczególnymi szczepami mikroorganizmów, stanowiących naturalną barierę ochronną skóry głowy. Każda anomalia taka jak nadmierne wysuszenie, przetłuszczenie, pojawienie się pieczenia skóry głowy lub świądu może świadczyć o wystąpieniu nieprawidłowości.  

• Zbyt agresywne chemicznie środki myjące. 

Mimo tego, iż zachowujemy właściwy odstęp czasu pomiędzy kolejnym myciem głowy, to niewłaściwie dobrany szampon może wywoływać szereg niepokojących objawów. Kosmetyk powinien w pierwszej kolejności odpowiadać na potrzeby skóry i być dobrany do kondycji włosów. 

• Niedokładne spłukiwanie szamponu i odżywki z powierzchni skóry głowy i włosów. 

Pozostawienie resztek detergentu może nieść ze sobą ryzyko wystąpienia niepożądanych skutków takich jak zaczerwienienie, swędzenie i pieczenie skóry głowy. 

• Farbowanie włosów. 

W szczególności rozjaśnianie włosów to bardzo inwazyjny zabieg. Mieszanina związków chemicznych zawartych w preparacie może wywołać podrażnienia. Najczęściej jest to silne pieczenie z tyłu głowy odczuwalne po aplikacji.  

• Trwała ondulacja. 

Jest to zabieg uszkadzający strukturę włosa. Używa się do jego wykonania silnych chemicznie preparatów, które mają bezpośredni kontakt ze skórą głowy, co może wywołać podrażnienie, swędzenie i pieczenie. Włosy poddane trwałej ondulacji mogą być przesuszone, matowe i łamliwe.

• Nadmierne korzystanie z kosmetyków do układania fryzur takich jak lakiery, pianki, gumy i żele. 

Drogeryjne preparaty do stylizacji włosów mogą nazbyt obciążać strukturę włosa i powodować reakcje drażniące w postaci pieczenia i swędzenia skóry głowy. 

• Gorące powietrze używane do suszenia włosów. 

Strumień powietrza suszarki może powodować podrażnienie wrażliwej skóry głowy. Zbyt ciepłe powietrze dodatkowo uszkadza strukturę włosa, powodując stopniowe jego wysuszanie prowadzące do łamliwości i wypadania. 

Właściwie zbilansowany jadłospis powinien pokrywać zapotrzebowanie na wszystkie składniki pokarmowe: białka, tłuszcze, węglowodany, ale także zapewniać odpowiedni poziom mikro i makroskładników. Niezbędna będzie właściwa podaż witamin, które uczestniczą w wielu reakcjach i procesach biochemicznych.  

Symptomy świadczące o niedoborach pokarmowych mają swoje odzwierciedlenie w wyglądzie skóry, włosów i paznokci. Nawracające nieprawidłowości w postaci wysuszenia, świądu, pieczenia skóry oraz łamliwe paznokcie i wypadające włosy świadczą o zaburzeniu homeostazy organizmu i wzmożonej aktywności układu odpornościowego. Dieta powinna obfitować w produkty o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, które będą wsparciem dla układu immunologicznego. Kluczowe też będzie wyrównanie poziomów składników mineralnych. 

Wskazówki dietetyczne dla zdrowej skóry i włosów.

• Białko, jako makroskładnik pokarmowy ustalone przynajmniej na poziomie normy fizjologicznej. Najlepsze źródła to chude mięso drobiowe, cielęce, ryby, jaja, ciecierzyca, fasola, groch. 
• Wyrównanie poziomu witamin z grupy B, witaminy D3, A, E i C. 
• Zapewnienie właściwej podaży żelaza, cynku, selenu, magnezu, fosforu i jodu. 
• Zadbanie o właściwe proporcje kwasów tłuszczowych przeciwzapalnych omega 3 do prozapalnych omega 6 (1:3-5). 
• Odpowiedni poziom spożycia wody mineralnej. 
• Ograniczenie używek w postaci alkoholu, papierosów i substancji psychoaktywnych. 

Zbilansowana dieta, wyrównanie niedoborów i zdrowy styl życia, w tym umiarkowana aktywność fizyczna to elementy, które będą miały dobroczynny wpływ nie tylko na zażegnanie problemów skórnych, ale stan i kondycję całego organizmu. 

Etiopatogeneza wszystkich schorzeń, którym towarzyszy świąd i pieczenie skóry głowy może mieć różne uwarunkowania. Predyspozycje genetyczne, nieprawidłowości w funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej, czy osłabiona odporność to czynniki, nad którymi praca wymaga ogromnego zaangażowania i wsparcia specjalistów z zakresu medycyny. Stąd, aby poprawić zdrowie, należy skupić się na elementach w pełni od nas zależnych. Prawidłowa dieta, rytm dobowy, regeneracja i właściwa pielęgnacja narażonych na podrażnienia obszarów, zaowocują zmniejszeniem nasilenia objawów lub remisją choroby. 

lek. Michał Dąbrowski