Świąd skóry głowy - jakie są jego przyczyny?

Swędzenie głowy to powszechna dolegliwość. Może ona pojawić się w każdym wieku, niezależnie od płci. Świąd skóry głowy może mieć podłoże chorobowe lub być okresową dolegliwością, która minie samoistnie. Często jednak swędzenie głowy powiązane jest z chorobami ogólnoustrojowymi i neurologicznymi, schorzeniami skóry głowy, a nawet zaburzeniami psychicznymi. Świądu skóry głowy nie powinno się więc lekceważyć. Jego leczenie w większości przypadków ma charakter przewlekły i ukierunkowane jest na wyeliminowanie przyczyny. Jakie one są?

Swędzenie głowy jest to nieprzyjemne i uporczywe uczucie, które wymusza natychmiastowe podrapanie skóry głowy. Receptory czuciowe, które wywołują świąd, podrażnione są w wyniku kontaktu skóry głowy z zewnętrznymi czynnikami. Przekazują one odpowiednie informacje do mózgu, a ten w następstwie wytwarza sygnał ostrzegawczy, który właśnie przejawia się swędzeniem skóry głowy. Należy zaznaczyć, że ta dolegliwość może być bardzo nieprzyjemna, wywoływać dyskomfort i znacznie utrudniać normalne funkcjonowanie. Osoby cierpiące na świąd skóry głowy często podnoszą, że jest on dotkliwszy niż ból. Swędzenie skóry głowy bez względu na przyczynę jest też przypadłością wstydliwą. Ciągłe drapanie się po głowie może wpływać na kondycję włosów, osłabiając je i powodując nadmierne wypadanie.

Jako najczęstsze przyczyny świądu wymienia się  znane wszystkim choroby skóry głowy. Dolegliwość ta występuje m.in. przy łupieżu oraz łuszczycy. Swędzenie głowy przy łupieżu jest konsekwencją zakażenia skóry głowy grzybami z grupy drożdżaków. Do świądu przyczynia się też niedobór cynku, nieprawidłowa higiena skóry głowy, nadmiar kosmetyków stylizacyjnych, częste przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych. Świąd głowy przy łupieżu można stosunkowo prosto wyleczyć. Za najskuteczniejszy sposób uważa się szampon na swędzenie głowy – najlepiej, jeśli działa on również przeciwgrzybicznie.

W przypadku gdy świąd głowy wiąże się z wypadaniem głowy, to podejrzewa się łuszczycę głowy. Jest to chorobą autoimmunologiczną. Polega ona na tym, że wykształca się nieprawidłowa odpowiedź zapalna na własne antygeny znajdujące się w skórze. W efekcie powstają czerwone i pokryte łuskami plamy na skórze, uporczywe swędzenie głowy i wypadanie włosów. Leczenie łuszczycy obejmuje stosowanie płynów i maści o działaniu złuszczającym, a także zażywanie kortykosteroidów – mają one zmniejszyć zapalenie skóry głowy.

Swędzenie skóry głowy wywołać może grzybica. Jest to choroba wywoływana przez grzyba pochodzenia ludzkiego. Grzybica skóry owłosionej zazwyczaj pojawia się u dzieci. Do zakażenia dochodzi w szkołach lub przedszkolach – choroba bardzo szybko się rozpowszechnia.

Kolejną częstą przyczyną świądu głowy jest atopowe zapalenie skóry głowy. Jest ono wywoływane wrodzoną skłonnością skóry do nadmiernej odpowiedzi zapalnej na czynniki obojętne. AZS pierwsze objawy zazwyczaj daje we wczesnym dzieciństwie i pozostaje już na zawsze. Choroba wymaga szczególnej pielęgnacji skóry, która jest niezwykle skłonna do podrażnień, czerwienienia się, łuszczenia, przesuszania i swędzenia.

Warto zaznaczyć, że świąd skóry głowy nie zawsze ma podłoże chorobowe. Bardzo często zdarza się, że dolegliwość wynika z nieprawidłowej pielęgnacji – zbyt rzadkiego mycia włosów, nakładaniu dużej ilości kosmetyków, nadmiernej stylizacji, stosowania preparatów z silnymi detergentami. W takich przypadkach świąd głowy można wyeliminować, wdrażając zdrowe zasady pielęgnacji skóry głowy.

Oprócz znanych chorób skóry głowy swędzenie może towarzyszyć wielu schorzeniom neurologicznym, ogólnoustrojowym, psychologicznym. Choroby, którym może towarzyszyć świąd to:

• Cukrzyca (szczególnie długoletnia i źle kontrolowana),
• Ospa wietrzna,
• Półpasiec,
• Nadwrażliwości skóry głowy,
• Alergie kontaktowe,
• Żółtaczka towarzysząca schorzeniom wątroby i dróg żółciowych,
• Mocznica,
• Twardzina układowa,
• Pokrzywki,
• Trądzik różowaty,
• Zespół rakowiaka,
• Wszawica lub inwazja pcheł,
• Zaburzenia odżywiania,
• Nadczynność tarczycy,
• Infekcja parwowirusem B19.,
• Liszajec zakaźny,
• Zapalenie mieszków włosowych,
• Łysienie bliznowaciejące,
• Zaburzenia hormonalne,
• Choroby nowotworowe.

Gdy swędzi skóra głowy, można zastosować domowe sposoby. Za ten najlepszych wskazuje się mentol. Działa on znieczulająco oraz zmniejsza podrażnienia. Znieczulające działanie ma również kamfora, która przenika przez powłoki skórne i powoduje odczuwanie przyjemnego zimna. Na własną rękę można też stosować środki przeciwświądowe w formie maści, kremu, płynu lub sprayu. Duża ilość takich specyfików jest dostępna bez recepty. W czasie leczenia świądu głowy bardzo ważne jest też utrzymywanie właściwego poziomu higieny. Szampon do swędzącej skóry głowy to ten hipoalergiczny, naturalny i niewywołujący podrażnień.

Do lekarza ze swędzeniem głowy należy udać się, jeśli nie jest się w stanie samodzielnie ustalić przyczyny dolegliwości. Do wizyty powinno też skłonić:

• brak konkretnej przyczyny świądu skóry,
• utrzymywanie się swędzenia ponad dwa tygodnie i brak odpowiedzi na leczenie,
• swędzenie skóry obejmujące cały obszar ciała,
• występowanie objawów dodatkowych w postaci wysokiej temperatury, utraty masy ciała, zaburzeń w oddawaniu moczu i stolca oraz zaczerwienienia skóry - mogą one świadczyć o poważniejszej chorobie podstawowej,
• swędzenie skóry uniemożliwiające sen oraz normalne funkcjonowanie.

Leczenie świądu głowy powinno być ukierunkowane na przyczynę. Jeśli dolegliwości nie mijają mimo podjęcia domowej kuracji, konieczna jest konsultacja z dermatologiem. Będzie on mógł zastosować leczenie celowane. Tym najczęściej stosowanym są środki farmakologiczne o działaniu przeciwhistaminowym – I i II generacji. Przy swędzeniu skóry głowy lekarz może przepisać difenhydraminę, hydroksyzynę, glikokortykosteroidy stosowane miejscowo i ogólnoustrojowo, benzokainę, sterydy.

Świąd skóry głowy może powodować wiele uciążliwych następstw. W przypadku, gdy dolegliwość jest przewlekła, to pojawiać mogą się powikłania mechaniczne takie jak przeczosy i rany w obrębie owłosionej skóry głowy. W ich efekcie wzrasta ryzyko infekcji bakteryjnej. Po wygojeniu ran i przeczosów mogą pozostać blizny. Swędzenie głowy może spowodować też powikłania ze strefy psychicznej np. bezsenność, drażliwość, nerwowość, nadpobudliwość.

 lek. Michał Dąbrowski